Autorskie prawa osobiste a autorskie prawa majątkowe
Temat praw autorskich bliski jest niemal każdemu freelancerowi, od grafika, programisty, pisarza po web designera czy copywritera. Niezależnie jednak od tego w jakiej branży działasz, jako Twórcy przysługują Tobie prawa autorskie do stworzonego utworu. Dzisiejszym wpisem postaram się przybliżyć Ci w skrócie jakie uprawnienia wchodzą w skład prawa autorskich.
Autorskie prawa osobiste
Na wstępie chciałbym wyjaśnić Ci podział praw autorskich przysługujących Twórcy, tj. podział na autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe.
Autorskie prawa osobiste wymienione są w ustawie przykładowo i należą do nich m.in.:
– autorstwa utworu;
– oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
– nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania*
– decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności*
– nadzoru nad sposobem korzystania z utworu*
*uprawnienia te nie dotyczą twórców programów komputerowych.
Ustawa przewiduje również inne uprawnienia, które ze względu na więź twórcy z utworem, można uznać za autorskie prawa osobiste tj.:
– prawo odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia ze względu na istotne interesy twórcze,
– prawo do przeprowadzenia nadzoru autorskiego przed rozpowszechnieniem utworu,
– w przypadku utworu plastycznego, znajdującego się w miejscy powszechnie dostępnym, jeśli właściciel oryginalnego egzemplarza takiego utworu podjął decyzję o jego zniszczeniu, prawo do wykupienia tego egzemplarza bądź umożliwienia sporządzenia kopii lub dokumentacji.
Warto pamiętać, że autorskie prawa osobiste, chroniące więź twórcy z utworem nie podlegają zbyciu jak również dziedziczeniu. W związku z tym spotykane niekiedy w umowach klauzule dotyczące przeniesienia autorskich praw osobistych, jako sprzeczne z ustawą są nieważne i nie wywołują żadnych skutków prawnych. Spotkałem się również z klauzulami w których twórcy zrzekali się uprawnienia do wykonywania określonych osobistych praw autorskich, ten temat wymaga głębszej analizy i zostanie jeszcze poruszony na blogu.
Autorskie prawa majątkowe
Autorowi przysługuje również drugi rodzaj uprawnień czyli autorskie prawa majątkowe, na które składa się wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Istotną różnicą w stosunku do autorskich prawa osobistych jest zbywalność oraz możliwość dziedziczenia autorskich praw majątkowych. Ponadto dopóki prawa te służą twórcy wyłączone są one od egzekucji.
Autorskie prawa majątkowe nie są nieograniczone w czasie, wygasają po upływie 70 lat od:
– od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych;
– w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany – od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość;
– w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca – od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia;
– w odniesieniu do utworu audiowizualnego – od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.
Tak w skrócie wygląda podział praw przysługujących autorom. W następnych artykułach opiszę bardziej szczegółowo takie kwestie jak prawo do autorstwa i oznaczania swoim nazwiskiem utworu, prawo do wypowiedzenia i odstąpienia od umowy przez twórcę, a także zasady przeniesienia praw autorskich.
